پرتودرمانی چقدر طول می کشد؟

پرتودرمانی چقدر طول می کشد؟ راهنمای کامل مدت زمان رادیوتراپی از زبان علم

پرتودرمانی یکی از اصلی ترین روش های درمان سرطان است و سال هاست نقش مهمی در کنترل، کوچک کردن یا نابودی تومورها ایفا می کند. با وجود شناخته شده بودن این روش، بسیاری از بیماران و خانواده های آنها با یک سوال مشترک روبه رو هستند: پرتودرمانی چقدر طول می کشد؟
مدت زمان درمان برای هر فرد متفاوت است و بسته به نوع سرطان، محل تومور، شدت بیماری و برنامه درمانی پزشک می تواند از چند روز تا چند هفته متغیر باشد.

در این مقاله، بر اساس جدیدترین داده های علمی ، یک بررسی کامل، دقیق و تخصصی درباره طول مدت رادیوتراپی، عوامل موثر بر آن و آنچه بیماران باید انتظار داشته باشند، ارائه می شود.

پرتودرمانی چیست و چرا طول مدت آن مهم است؟

پرتودرمانی یا رادیوتراپی روشی است که با استفاده از پرتوهای پرانرژی، سلول های سرطانی را هدف قرار داده و از رشد آنها جلوگیری می کند. برخلاف شیمی درمانی که کل بدن را درگیر می کند، پرتو تنها ناحیه هدف را تحت تاثیر قرار می دهد.
از آنجایی که درمان معمولا باید به صورت مرحله ای و در جلسات متعدد انجام شود، مدت زمان پرتودرمانی اهمیت زیادی برای بیمار، برنامه روزانه زندگی او و حتی نتیجه درمان دارد.

برای مطالعه بیشتر درباره تشخیص سرطان خون با بهترین متخصص شیمی درمانی اصفهان کلیک کنید

مدت زمان پرتودرمانی چقدر است؟

مدت دقیق پرتودرمانی به چند عامل اساسی وابسته است، اما به طور کلی بین ۱ تا ۸ هفته طول می کشد.
در برخی سرطان ها، درمان فقط یک جلسه است، اما در برخی دیگر ممکن است ۳۰ تا ۴۰ جلسه یا بیشتر لازم باشد.

میانگین مدت پرتودرمانی:

پرتودرمانی روزانه: 5 روز در هفته
مدت هر جلسه: 10 تا ۲۰ دقیقه
مدت کل درمان: از ۱ هفته تا ۷ هفته

این برنامه از طرف متخصص رادیوانکولوژی طراحی می شود تا سلول های سرطانی به تدریج آسیب ببینند و بافت سالم فرصت ترمیم داشته باشد.

عوامل موثر بر مدت پرتودرمانی

مدت زمان رادیوتراپی ثابت نیست و به چندین عامل مهم بستگی دارد:

۱. نوع سرطان

سرطان های مختلف نیازهای متفاوتی برای درمان دارند.

مثال ها:

سرطان پستان: ۳ تا ۶ هفته
سرطان پروستات: ۴ تا ۸ هفته
سرطان مغز: ۳ تا ۶ هفته
سرطان ریه: ۳ تا ۷ هفته
سرطان های سطحی پوست: گاهی تنها چند جلسه

سرطان هایی که رشد آهسته دارند به جلسات بیشتری نیاز دارند.

انکولوژی شاخه‌ای از پزشکی است که به درمان سرطان می‌پردازد. برای آشنایی با این رشته و وظایف انکولوژیست، مقاله انکولوژی چیست؟ را بخوانید.

۲. محل تومور

محل قرارگیری تومور تعیین می کند که چه دوزی لازم است و پرتو چگونه باید تنظیم شود.
برای مثال، تومورهای نزدیک به اندام های حساس مانند نخاع یا چشم نیازمند جلسات کوتاه تر و تعداد بیشتر هستند.

۳. هدف درمان

هدف پزشک در تعیین مدت رادیوتراپی نقش حیاتی دارد:

درمان قطعی (Curative): درمان کامل سرطان → جلسات بیشتر
درمان کمکی بعد از جراحی: برای حذف سلول های باقیمانده → برنامه متوسط
درمان تسکینی (Palliative): برای کاهش درد یا کنترل علائم → جلسات کمتر

۴. دستگاه و تکنیک رادیوتراپی

تکنولوژی دستگاه، مدت درمان را کاملا تغییر می دهد.

رایج ترین تکنیک ها:

IMRT
IGRT
3D-CRT
SBRT یا رادیوتراپی فوق دقیق
پروتون تراپی

رادیوتراپی های پیشرفته مانند SBRT می توانند کل درمان را از چند هفته به ۱ تا ۵ جلسه کاهش دهند.

۵. دوز مورد نیاز

پرتودرمانی با واحد “گری” (Gy) اندازه گیری می شود. هر جلسه بخشی از دوز کلی (Fraction) را ارائه می دهد.
هرچه دوز مورد نیاز بیشتر باشد، تعداد جلسات هم بیشتر می شود.

برای آشنایی با روش‌های درمان سرطان، مقاله‌ی ما درباره پرتودرمانی چیست؟ را بخوانید.

مدت هر جلسه پرتودرمانی چقدر است؟

هر جلسه رادیوتراپی معمولا بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می کشد، اما زمان واقعی تابش پرتو فقط ۱ تا ۳ دقیقه است.

مراحل داخل جلسه:

ورود بیمار به اتاق
قرار گرفتن روی تخت
تنظیم دقیق دستگاه
تابش پرتو
خروج از اتاق

در درمان های پیشرفته مانند IMRT، تنظیم دستگاه ممکن است طولانی تر شود.

پرتودرمانی کوتاه مدت چیست؟

پرتودرمانی کوتاه‌مدت، یا Hypofractionated Radiotherapy، روشی درمانی است که در آن هر جلسه دوز بالاتری از تابش پرتو به بیمار داده می‌شود تا تعداد کل جلسات کاهش یابد. برای مثال، در درمان سرطان پستان، دوره سنتی درمان حدود پنج هفته طول می‌کشید، اما با استفاده از این روش، درمان می‌تواند در سه هفته تکمیل شود. مزایای پرتودرمانی کوتاه‌مدت شامل کاهش تعداد جلسات، کاهش هزینه‌های درمان و افزایش راحتی بیمار است. با این حال، این روش برای همه بیماران مناسب نیست و انتخاب آن باید بر اساس شرایط بالینی، نوع و مرحله سرطان و نظر پزشک متخصص صورت گیرد.

مزایا:

کاهش تعداد جلسات
هزینه کمتر
راحتی بیشتر بیمار

اما این روش برای همه بیماران مناسب نیست.

پرتودرمانی بلند مدت چیست؟

پرتودرمانی بلندمدت زمانی استفاده می‌شود که دوز درمانی بالا مورد نیاز باشد یا تومور در ناحیه حساسی قرار داشته باشد. در این شرایط، پزشکان جلسات با دوز کمتر اما تعداد بیشتر را تجویز می‌کنند تا تابش پرتو با دقت بیشتری انجام شود و بافت‌های سالم اطراف تومور کمتر آسیب ببینند. این روش به‌ویژه برای تومورهای پیچیده یا حساس اهمیت دارد و طراحی برنامه درمانی آن باید با دقت و بر اساس شرایط بالینی هر بیمار انجام شود.

برای مثال:

برخی درمان های پروستات ۷ تا ۸ هفته طول می کشند.
سرطان سر و گردن معمولا ۶ تا ۷ هفته درمان نیاز دارد.

این طولانی بودن برای محافظت از بافت های سالم ضروری است.

پرتودرمانی چند بار در هفته انجام می شود؟

در اغلب موارد، پرتودرمانی ۵ روز در هفته انجام می شود.
پنج شنبه و جمعه برای استراحت و ترمیم بافت استفاده می شود.

اما در موارد خاص برنامه متفاوت می شود:

برخی تومورها: هفته ای ۱ الی ۳ جلسه
SBRT: 1 تا ۵ جلسه
درمان تسکینی: حتی یک جلسه

بیشتر بخوانید : پیشگیری از سرطان

آیا پرتودرمانی با یک جلسه امکان پذیر است؟

بله.

برخی روش‌های رادیوتراپی پیشرفته مانند رادیوسرجری (SRS) و SBRT قادرند درمان را در تنها یک جلسه انجام دهند. این روش‌ها معمولاً برای تومورهای کوچک مغزی، متاستازهای محدود و تومورهای ریه با اندازه کم مناسب هستند. رادیوتراپی تک‌جلسه‌ای به دلیل دقت بسیار بالای تابش، نیازمند استفاده از دستگاه‌های پیشرفته‌ای مانند گاما نایف یا سایبرنایف است و طراحی برنامه درمانی آن باید با دقت کامل و بر اساس شرایط بالینی بیمار انجام شود.

آیا طول مدت پرتودرمانی به شدت سرطان بستگی دارد؟

شدت یا مرحله سرطان یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده است.
سرطان های پیشرفته معمولا به جلسات بیشتری نیاز دارند زیرا:

تومور بزرگ تر است
نیاز به دوز بالاتر دارد
خطر انتشار سلول ها بیشتر است

اما سرطان های کوچک و مراحل اولیه، در مدت کوتاه تری قابل درمان هستند.

پرتودرمانی مجموعا چند ساعت یا چند روز طول می کشد؟

یک مثال ساده برای درک بهتر:

اگر درمان یک بیمار ۲۵ جلسه باشد و هر جلسه ۱۵ دقیقه طول بکشد، زمان کل پرتودرمانی:

۲۵ جلسه × ۱۵ دقیقه = 375 دقیقه
یعنی مجموعا حدود ۶ ساعت رادیوتراپی واقعی در مدت ۵ هفته انجام می شود.

به همین دلیل بیماران معمولا می گویند:
«جلسه خیلی کوتاه بود، اما درمان کل هفته ها طول کشید.»

چرا پرتودرمانی باید در جلسات متعدد انجام شود؟

یکی از رایج‌ترین پرسش‌های بیماران این است که چرا پرتودرمانی باید در جلسات متعدد انجام شود. دلایل علمی این امر شامل فعال شدن سلول‌های سرطانی در زمان‌های مختلف چرخه سلولی، ترمیم بافت سالم بین جلسات، کاهش عوارض جانبی با تقسیم دوز و نابودی تدریجی سلول‌های مقاوم است. اگر دوز بالای تابش در یک جلسه داده شود، بافت سالم اطراف تومور ممکن است آسیب جدی ببیند، بنابراین تقسیم درمان به جلسات متعدد نقش حیاتی در افزایش ایمنی و اثربخشی درمان دارد.

چه زمانی نتایج پرتودرمانی مشخص می شود؟

پرتودرمانی اثر فوری ندارد.
نتایج اصلی درمان از چند هفته تا چند ماه بعد ظاهر می شود.

زمان بندی تقریبی:

سرطان های پوست: ۲ الی ۴ هفته
تومورهای پستان: ۴ الی ۸ هفته
تومورهای پروستات: چند ماه
تومورهای مغزی: ۶ ماه یا بیشتر

این موضوع کاملا طبیعی است.

عوارض پرتودرمانی چقدر طول می کشند؟

عوارض پرتودرمانی بستگی به محل درمان و حساسیت بافت‌های اطراف دارد و مدت زمان باقی ماندن آن‌ها متفاوت است. خستگی معمولاً بین ۲ تا ۸ هفته ادامه دارد، التهاب پوست ممکن است ۱ تا ۳ ماه طول بکشد و عوارض گوارشی بین ۲ تا ۴ هفته دیده می‌شوند. برخی عوارض دیررس نیز ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد ظاهر شوند. پزشک معالج معمولاً برنامه مراقبتی دقیقی برای پیشگیری و مدیریت عوارض ارائه می‌دهد تا روند درمان با حداقل ناراحتی برای بیمار ادامه یابد.

پرتودرمانی قبل از جراحی و بعد از جراحی چقدر طول می کشد؟

۱. پرتودرمانی قبل از جراحی (نئوآدجوانت)

معمولا کوتاه است:
۲ تا ۴ هفته برای کوچک کردن تومور

۲. پرتودرمانی بعد از جراحی (ادجوانت)

معمولا طولانی تر است:
۳ تا ۶ هفته برای حذف سلول های باقی مانده

نتیجه گیری: پرتودرمانی دقیقا چقدر طول می کشد؟

پرتودرمانی یکی از روش‌های درمانی مؤثر و دقیق است که مدت زمان آن بسته به شرایط هر فرد متفاوت است. به طور کلی، مدت هر جلسه بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه، تعداد جلسات بین ۱ تا ۴۰ جلسه و مدت کل درمان بین ۱ تا ۸ هفته متغیر است. در تکنیک‌های پیشرفته، تعداد جلسات می‌تواند بین ۱ تا ۵ جلسه باشد.

مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده زمان و نحوه درمان شامل نوع سرطان، محل تومور، دوز درمان، هدف درمان و تکنولوژی دستگاه مورد استفاده است. اطلاع بیمار از طول درمان و انتظارات آن می‌تواند به طور چشمگیری استرس و نگرانی‌های او را کاهش دهد.

برای ویزیت و رزو نوبت کلیک کنید