تأثیر داروهای شیمی‌درمانی بر نوزاد در دوران بارداری
تأثیر داروهای شیمی‌درمانی بر نوزاد در دوران بارداری
سؤال اصلی این است: آیا داروهای شیمی‌درمانی به جنین آسیب می‌رسانند؟ و اگر بله، در چه دوره‌ای از بارداری و به چه میزانی؟ این مقاله با تکیه بر منابع علمی و تخصصی، به بررسی دقیق تأثیر داروهای شیمی‌درمانی بر نوزاد در بارداری می‌پردازد.
شیمی‌درمانی چیست و چگونه عمل می‌کند؟
شیمی‌درمانی یا “کموتراپی” شامل استفاده از داروهایی است که سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند و از تقسیم و رشد غیرقابل کنترل آن‌ها جلوگیری می‌کنند. این داروها معمولاً از طریق جریان خون به سراسر بدن منتقل می‌شوند و در نتیجه، هم سلول‌های سرطانی و هم سلول‌های سالم (به‌ویژه سلول‌های در حال تقسیم سریع) را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
در بارداری، این ویژگی می‌تواند نگران‌کننده باشد؛ چراکه سلول‌های جنینی نیز در حال رشد سریع‌اند و ممکن است در برابر اثرات سمی داروهای شیمی‌درمانی آسیب‌پذیر باشند.
خطرات شیمی‌درمانی در سه‌ماهه اول بارداری
مهم‌ترین و بحرانی‌ترین دوره
سه‌ماهه اول بارداری (هفته ۱ تا ۱۲) دوره‌ای است که اعضای اصلی بدن جنین مانند مغز، قلب، کلیه‌ها و دستگاه عصبی مرکزی شکل می‌گیرند. در این بازه، شیمی‌درمانی می‌تواند منجر به ناهنجاری‌های مادرزادی، سقط جنین، یا تأخیر در رشد جنین شود.
تحقیقات نشان داده‌اند که احتمال ناهنجاری‌های جنینی در صورت دریافت شیمی‌درمانی در سه‌ماهه اول بین ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد. به همین دلیل، در صورت تشخیص سرطان در این بازه، پزشکان اغلب بین تعویق درمان، تغییر روش درمانی (مانند جراحی) یا قطع بارداری تصمیم‌گیری می‌کنند.
شیمی‌درمانی در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری
پس از هفته سیزدهم بارداری، اندام‌های حیاتی جنین تا حد زیادی شکل گرفته‌اند. از این نقطه به بعد، خطر ناهنجاری‌های مادرزادی کاهش می‌یابد، اما همچنان نگرانی‌هایی مانند موارد زیر وجود دارد:
-
تأخیر در رشد داخل‌رحمی (IUGR)
-
زایمان زودرس
-
کاهش وزن هنگام تولد
-
اثرات بلندمدت بر رشد عصبی کودک
بر اساس مطالعات، اکثر داروهای شیمی‌درمانی در سه‌ماهه دوم و سوم به‌شرط مدیریت صحیح، ایمنی نسبی دارند. با این حال، نوع دارو، دوز مصرفی، و فاصله بین آخرین دوز شیمی‌درمانی و زمان زایمان نقش مهمی در میزان خطر ایفا می‌کنند.
بیشتر بخوانید : متخصص شیمی درمانی در اصفهان
کدام داروهای شیمی‌درمانی در بارداری نسبتاً ایمن‌تر هستند؟
برخی از داروهای شیمی‌درمانی که بیشتر در بارداری با احتیاط مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:
-
دوکسوروبیسین (Doxorubicin)
-
سیکلوفسفامید (Cyclophosphamide)
-
فلورواوراسیل (5-FU)
-
تاکسان‌ها مانند پاکلی‌تاکسل (Paclitaxel)
این داروها در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری، در برخی موارد خاص و با نظارت کامل تیم پزشکی، قابل استفاده هستند.
در مقابل، داروهایی مثل متوترکسات (Methotrexate) یا داروهای مبتنی بر پلاتینوم (مانند سیس‌پلاتین) به دلیل خطرات بالا برای جنین، به‌ندرت در بارداری توصیه می‌شوند.
زایمان و شیمی‌درمانی: چه نکاتی باید رعایت شود؟
زمان‌بندی زایمان برای مادرانی که تحت شیمی‌درمانی هستند، اهمیت زیادی دارد. شیمی‌درمانی معمولاً باید حداقل ۳ هفته قبل از زایمان متوقف شود تا بدن مادر فرصت بازیابی داشته باشد و خطر عفونت یا خونریزی در زمان زایمان کاهش یابد.
در صورت نیاز به زایمان زودرس، تیم پزشکی باید هماهنگی کامل بین متخصص زنان، انکولوژیست و نوزادپزشک داشته باشد تا وضعیت نوزاد به‌خوبی مدیریت شود.
تأثیرات بلندمدت بر نوزاد
یکی از نگرانی‌های مهم، اثرات دیرهنگام شیمی‌درمانی بر رشد کودک است. مطالعات بلندمدت بر کودکانی که در دوران جنینی در معرض شیمی‌درمانی قرار گرفته‌اند، نتایج نسبتاً امیدوارکننده‌ای داشته‌اند:
-
اکثر این کودکان از لحاظ شناختی و جسمی رشد طبیعی دارند.
-
موارد نادری از اختلالات یادگیری یا تأخیر رشد گزارش شده‌اند.
با این حال، لازم است این کودکان تا چند سال پس از تولد، به‌طور منظم از نظر رشد فیزیکی، روانی و شناختی تحت نظر متخصصان باشند.
بیشتر بخوانید : درمان سرطان دستگاه گوارش در اصفهان
نقش تیم درمانی بر تأثیر داروهای شیمی‌درمانی بر نوزاد در دوران بارداری
بارداری در کنار بیماری سرطان، نیاز به همکاری تنگاتنگ چندین متخصص دارد:
-
متخصص زنان و زایمان
-
انکولوژیست
-
نوزادپزشک (نئوناتولوژیست)
-
روانشناس بالینی
-
متخصص تغذیه
این تیم با در نظر گرفتن سلامت مادر، وضعیت جنین، نوع سرطان، مرحله بیماری و اولویت‌های شخصی مادر، درمانی متعادل، هدفمند و ایمن را طراحی می‌کند.
نگرانی‌های روانی مادر در دوران شیمی‌درمانی
مادران بارداری که با سرطان مواجه می‌شوند، با فشار روانی دوچندانی روبه‌رو هستند. ترس از آسیب به جنین، نگرانی درباره مرگ، اضطراب از آینده فرزند، و عوارض جسمی درمان‌ها، همه نیاز به حمایت روانی دارند.
توصیه می‌شود این افراد از مشاوره‌های روان‌درمانی، گروه‌های حمایتی بیماران سرطانی، و حمایت خانواده بهره‌مند شوند تا بار روانی بیماری کاهش یابد.
شیمی‌درمانی در دوران بارداری موضوعی حساس و چندبعدی است. گرچه در سه‌ماهه اول بارداری خطرات جدی برای جنین وجود دارد، اما در دو سه‌ماهه بعدی، با انتخاب درست دارو، دوز و زمان‌بندی مناسب، می‌توان درمان سرطان را ادامه داد بدون آنکه آسیبی جدی به نوزاد وارد شود.
🔹 پیام اصلی برای مادران باردار این است:
سرطان در بارداری پایان راه نیست. با تیم درمانی خوب، تصمیم‌گیری آگاهانه و پیگیری مستمر، هم می‌توان زندگی مادر را نجات داد و هم از سلامت فرزند محافظت کرد.
برای ویزیت و رزو نوبت کلیک کنید